Pιχάρδος Σωμερίτης
ΔΙΑ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ«_Σε λίγο θα βρεθούμε όλοι, ή όσοι δεν θα έχουμε στο μεταξύ
χάσει τη δουλειά μας, κάτω από την εξουσία δύο ή τριών
αφεντικών, πολυάσχολων, πολυμήχανων και πολυσυλλεκτικών ως
προς τις αγορές, τις πωλήσεις και τις προμήθειες κάθε είδους
και κάθε απόδοσης. Και λίγο αργότερα, αυτά τα δύο ή τρία
αφεντικά θα περιορισθούν σε ένα_»
Χαιρετίσματα στη δημοκρατία;
ΔΙΑΒΑΣΑ το νέο βιβλίο του Γιώργου Βότση, ενθουσιάστηκα και
μελαγχόλησα. Ενθουσιάστηκα, διότι μέσα στη συλλογή των άρθρων
του των τελευταίων χρόνων βρήκα ξανά αιτίες για συμφωνίες και
διαφωνίες, για συζητήσεις, αλλά ποτέ για αδιαφορία. Και
μελαγχόλησα διότι το βιβλίο αυτό, αφιερωμένο «στους
χαρτοπαίχτες της Τρίτης», δηλαδή στην παρέα του, εκδόθηκε ως
απολογισμός: «είναι το τελευταίο αυτού του είδους», μας είπε,
εφόσον αποφάσισε να μη συνεχίσει άλλο την καθημερινή
δημοσιογραφική μάχη.
«Πολίτης χωρίς Πόλη», είναι ο τίτλος του βιβλίου αυτού (Εκδόσεις
Καστανιώτη) και, κάπως εύκολα βεβαίως, θα πρόσθετα τώρα «Πόλη
χωρίς αυτόν τον ενεργό Πολίτη», αν και δεν μπορώ τελείως να
πιστέψω ότι ο Γιώργος θα αντέξει την αποχή από την ένταξη.
Νομίζω ότι αυτά τα πράγματα υπάρχουν ή δεν υπάρχουν, δεν
αποφασίζονται ψυχρά. Μπορεί να αλλάζουν μορφή, όχι ουσία.
Οι προβληματισμοί του Γιώργου Βότση είναι γνωστοί σε όλους
τους αναγνώστες της «Ελευθεροτυπίας»: Δημοκρατία, προσωπική
ανεξαρτησία, ανθρώπινα δικαιώματα και να το ενδιαφέρον του για
τους φυλακισμένους, τους περιθωριακούς, τους διαφορετικούς, να
γιατί μάχεται εναντίον του ρατσισμού, του πανάθλιου νεο-
εθνικισμού, για την απελευθέρωση της αριστεράς, για το κράτος
δικαίου, για μια κοινωνία πιο ανθρώπινη.
Την κεντρική άποψή του τη συνοψίζει θαυμάσια στις τελευταίες
σελίδες του βιβλίου του όπου αναδημοσιεύει ένα δικό του άρθρο
του 1991: «Δεν είναι δικό μας δίλημμα να επιλέξουμε μεταξύ της
καπιταλιστικής βαρβαρότητας και της κομμουνιστικής κτηνωδίας»,
γράφει. Και προσθέτει:«Θεάρεστη η κατάρρευση του
κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού. Αλλά αυτός ο κόσμος πρέπει να
αλλάξει...»
O δημοσιογράφος, λένε πολλοί, είναι ο ιστορικός της στιγμής.
Ας το αποδεχθούμε, αλλά όχι και ως δόγμα. Διότι συμβαίνει ο
δημοσιογράφος να είναι συνάμα και κάτι άλλο, να σκέφτεται, να
αντιδρά και όχι μόνο να καταγράφει και να περιγράφει. H
συζήτηση για το αν πρέπει ή όχι να δημοσιεύουμε σε βιβλία τα
δημοσιογραφικά μας άρθρα δεν έχει πάντα το νόημα που μερικοί
θέλουν να της αποδώσουν. Διότι δεν είναι όλα τα δημοσογραφικά
κείμενα «ευκαιριακά». Ορισμένα και ορισμένων δημοσιογράφων
ανταποκρίνονται σε μια σκέψη, σε μια κεντρική αντίληψη των
πραγμάτων, σε ένα συγκεκριμένο τρόπο ανάγνωσης των γεγονότων.
Αυτή είναι η περίπτωση του Γιώργου Βότση, όπως αυτή είναι και
η περίπτωση (τόσο διαφορετική σε όλα, αλλά όχι και σε αυτό)
της Ελένης Βλάχου που, αν δεν μας χάριζε τα «Πενήντα και Κάτι»
(χρόνια δημοσιογραφίας και ισχυρής δημόσιας παρουσίας και
δράσης), θα χάναμε πολλά. Στις περιπτώσεις αυτές, η δυνατότητα
αναδρομής σε ένα σύνολο κειμένων και της σύγκρισης μεταξύ τους
είναι αποκαλυπτική και χρήσιμη. Αποκαλυπτική των ουσιαστικών
προθέσεων και απόψεων του αρθρογράφου που δεν διαφαίνονται
πάντα στην αποσπασματική τους παράθεση στις εφήμερες σελίδες
του Τύπου. Και χρήσιμη διότι μπορεί να επιτρέψει συζητήσεις
και όχι μόνο επιδερμικές αντιδράσεις.
Όλα τούτα, και μερικά άλλα, τα σημειώνει καλύτερα από μένα στον
πρόλογό του ο ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης. Μας θυμίζει ότι ο
αναγνώστης μπορεί να βρίσκεται σε μόνιμη διαφωνία με τα γραπτά
του Γιώργου Βότση, «να εκνευρίζεται κιόλας ή και ν? αγανακτεί.
Αλλά τον κρατούν εν εγρηγόρσει».
Μας λέει ακόμη ο Μανώλης Αναγνωστάκης: «Ίσως, η πιο περίεργη
_αντίφαση_ στο Γ. Βότση είναι ότι, όντας ένα κατ? εξοχήν
αντικομφορμιστικό πνεύμα, δίνει μαθήματα διαλεκτικής
ευπρέπειας και δημοσιογραφικής δεοντολογίας και, παρά την
οξύτητα και την απολυτότητά του, ποτέ δεν καταδέχεται ευτελή
σλόγκαν για να πείσει τον αναγνώστη. Πρόθεσή του είναι να
ενεργοποιήσει τη σκέψη του, όχι να καθυποτάξει».
Πόσοι μας απομένουν που να έχουν αυτή την πρόθεση και αυτή τη
δεοντολογία; Λίγοι. Ανάμεσά τους, ευτυχώς, ορισμένοι νέοι
συνάδελφοι: όσα κι αν λένε πολλοί, η πηγή δεν στέρεψε ακόμη. H
αλήθεια είναι όμως ότι οι συνθήκες της όποιας ανεξαρτησίας των
όποιων την επιθυμούν αποδεχόμενοι και το κόστος της είναι όλο
και πιο δύσκολες.
Γιατί; Μα δεν διαβάζετε, δεν μαθαίνετε τι γίνεται στα περίφημα
MME; Σε λίγο θα βρεθούμε όλοι, ή όσοι δεν θα έχουμε στο μεταξύ
χάσει τη δουλειά μας, κάτω από την εξουσία δύο ή τριών
αφεντικών, πολυάσχολων, πολυμήχανων και πολυσυλλεκτικών ως
προς τις αγορές, τις πωλήσεις και τις προμήθειες κάθε είδους
και κάθε απόδοσης. Και λίγο αργότερα, αυτά τα δύο ή τρία
αφεντικά θα περιορισθούν σε ένα.
Και τότε, θα έχουμε πια αποχαιρετήσει όλες τις ιδιαιτερότητες
και όλες μας τις ελευθερίες. Θα μας απομένουν λίγα περιοδικά,
τίποτε μικρά έντυπα, κανένας μικρός τοπικός ραδιοσταθμός για
τους λίγους αθεράπευτους της ελεύθερης σκέψης και του
ελεύθερου λόγου.
Και νάτος, νάτος ο πρωθυπουργός Μπερλουσκόνι, ο άνθρωπος που
κέρδισε την εξουσία διότι προηγούμενα είχε κερδίσει τον έλεγχο
ενός τεράστιου ποσοστού των MME της χώρας του. Και που
αποφάσισε να πολιτευτεί για να εξασφαλίσει την αυτοκρατορία
του, εφόσον οι πολιτικοί που ως πρόσφατα τον στήριζαν
μπλέχτηκαν στα σκάνδαλα και έχασαν το παιχνίδι.
Λες έτσι το βιβλίο του Βότση (και λίγα άλλα) να είναι το «γειά
σας, κλείνουμε» και χαιρετίσματα στη δημοκρατία; Ας το
υποθέσουμε, για να το αποφύγουμε._Ρ.Σ.